Spadek nie musi oznaczać, że otrzymujesz określone aktywa. Możliwe, że odziedziczysz po bliskich długi, co oznacza, że od tej pory będziesz osobą zobowiązaną do ich spłaty. Nie jest jednak tak, że muszą one obciążać Twoje konto. Co zrobić, aby w ramach dziedziczenia nie przejąć długów? Czy możesz uzyskać spadek bez zobowiązań?
Spis treści
Co oznacza dziedziczenie długów?
Dziedziczyć możesz ustawowo albo na podstawie testamentu. Jeśli spadkodawca prawidłowo sporządził testament, to spadkobiercami są osoby, które zostały wymienione w tym dokumencie. W przypadku gdy nie doszło do jego sporządzania, dziedziczenie odbywa się ustawowo. W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci i małżonek osoby zmarłej. Choć dziedziczenie kojarzy się głównie z powiększaniem majątku, to w praktyce może ono nawet spowodować kłopoty finansowe.
Zdarza się, że spadkobiercy dopiero po przyjęciu spadku dowiadują się o długach spadkodawcy. Prawdopodobieństwo tego, że osoba, która przepisuje spadek, ma niespłacone zobowiązania, jest duże – z raportu przygotowanego przez Krajowy Rejestr Długów w 2023 roku wynika, że do KRD wpisanych jest blisko 2,3 mln osób, które od dłuższego czasu nie płacą rat za kredyty i pożyczki. Nie regulują w terminie rachunków za telefon, internet, telewizję, prąd, gaz czy mieszkanie. Czy to jednak oznacza, że musisz przejąć długi zmarłego i je spłacić? Na szczęście nie ma takiej konieczności.
Dziedziczenie długów – jak uniknąć?
Nie ma odrębnych regulacji w sprawie długów. Są one częścią masy spadkowej. To jednak nie oznacza, że musisz spłacić długi spadkowe. Możesz określić swoje stanowisko, tzn. zareagować na jeden z trzech sposobów, mianowicie:
- Przyjąć spadek wprost – wtedy trafią do Ciebie zarówno aktywa, jak i długi.
- Zrzec się spadku – w tym przypadku spadkobierca nie otrzymuje aktywów ani nie przejmuje długów.
- Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – to oznacza odpowiedzialność za długi wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku. Załóżmy, że przejmiesz majątek wart 100 tys. zł, a długi spadkodawcy wynosiły 150 tys. zł. W takim przypadku będziesz odpowiadać jedynie do kwoty 100 tys. zł. Wierzyciel nie będzie mógł żądać więcej. Nic wówczas nie zyskasz, ale również nie będziesz spłacać długów z prywatnego majątku.
Co się stanie, jeśli w ogóle nie zareagujesz na otrzymany spadek? Kiedyś to oznaczało, że automatycznie dziedziczysz wszystkie długi i aktywa. Jednak w 2015 roku wprowadzono w tym zakresie zmianę w prawie. Obecnie, od dnia, w którym dowiesz się o przypisanym spadku, przysługuje Ci 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Po tym czasie automatycznie przyjmiesz go z dobrodziejstwem inwentarza, czyli do wysokości aktywów. Zatem nie przejmujesz długów spadku. Wcześniej zdarzało się, że nieświadomi spadkobiercy musieli spłacać zobowiązania zmarłego.
Jak odrzucić spadek?
Zgodnie z przepisami niezłożenie oświadczenia oznacza, że dziedziczysz spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli jednak w ogóle nie chcesz zajmować się sprawą odziedziczonego majątku, możesz odrzucić spadek. Istnieją 2 sposoby na dopełnienie związanych z tym formalności – przed sądem lub przed notariuszem. W przypadku gdy masz małoletnie dzieci, pamiętaj, aby odrzucić spadek także w ich imieniu. Pełnoletnie osoby muszą to zrobić same.
Notarialne odrzucenie spadku
Procedura notarialna ma zazwyczaj zastosowanie, kiedy między powołanymi do spadku nie ma konfliktu. Dobrowolnie udają się do notariusza i składają oświadczenie. Nie może on wezwać powołanych (w przeciwieństwie do sądu, który ma takie uprawnienia) – ustala z nimi termin, w którym powinni się stawić.
Jeśli składasz oświadczenie o odrzuceniu spadku, niezbędne jest okazanie notariuszowi odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy i podanie jego ostatniego adresu zamieszkania (jeżeli go znasz). Oczywiście musisz również przekazać swoje dane, a także spadkobierców, którzy dziedziczą w dalszej kolejności. Podczas jednej wizyty u notariusza możliwe jest odrzucenie spadku przez więcej niż jednego spadkobiercę.
Sądowe odrzucenie spadku
Procedura sądowa rozpoczyna się po złożeniu do sądu rejonowego wniosku o nabycie spadku, ale w sprawie mogą też być złożone oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Wniosek ten powinien zawierać: dane wnioskującego i powołanych do spadku, informację, czy zmarły pozostawił testament, a także informację o jego stanie cywilnym. Potrzebne są również odpisy aktu stanu cywilnego i aktu zgonu spadkodawcy. W celu odrzucenia spadku musisz złożyć oświadczenie pisemne lub ustne.
Jakie są skutki odrzucenia spadku?
Z kodeksu cywilnego wynika, że odrzucenie spadku jest równoznaczne z sytuacją, w której spadkobierca nie dożyłby jego otwarcia. To oznacza, że w dalszej kolejności dziedziczą jego dzieci. Dlatego ważne, aby w ich przypadku również nastąpiło zrzeknięcie się spadku. Innymi skutkami są:
- Wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców zmieni się, jeśli odrzucisz spadek i jednocześnie nie masz dzieci. Wtedy Twoje udziały zostaną rozdzielone na poszczególnych spadkobierców.
- Może nastąpić zmiana tytułu powołania do spadku – jeśli odrzuci go spadkobierca testamentowy, do dziedziczenia zostaną powołani spadkobiercy ustawowi.
Długi spadkowe po zmarłych przed 18 października 2015 roku
18 października 2015 roku wprowadzono przepisy, które zmieniły zasady odpowiedzialności za długi spadkowe. Wcześniej, gdy spadkobierca nie złożył oświadczenia o nabyciu lub odrzuceniu spadku, nabywał go wprost, co oznacza, że mógł być obciążony koniecznością spłaty długów, nie będąc nawet tego świadomym. Wówczas ogromne znaczenie miało ustalenie rzeczywistego majątku zmarłego. Jak już wspominaliśmy, obecnie, jeśli nie złożysz odpowiedniego oświadczenia w terminie 6 miesięcy, otrzymasz spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli na pewno nie obciążysz się długami.
Dziedziczenie długu alimentacyjnego
Długi alimentacyjne są w Polsce dużym problemem. Według danych Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor kwota nieuregulowanych świadczeń wynosiła na koniec listopada 2023 roku prawie 15 mld, a niepłacących rodziców było blisko 290 tys. Czy w przypadku śmierci spadkodawcy możesz przejąć również obowiązek alimentacyjny?
Nie ma takiego ryzyka, gdyż dziedziczeniu podlegają prawa i obowiązki majątkowe. Natomiast alimenty są obowiązkiem osobistym. Jeśli jednak spadkodawca miał długi alimentacyjne, to one również są przedmiotem dziedziczenia. Może to być dług bezpośredni wobec wierzyciela albo Funduszu Alimentacyjnego. W tym drugim przypadku jest on jednak automatycznie umarzany wraz ze śmiercią zobowiązanego do płacenia alimentów. Dług ten nie jest egzekwowany od spadkobierców. Trzeba jednak pamiętać, że fundusz wypłaca maksymalnie 500 zł miesięcznie, zatem kwota może być niższa niż zasądzona. Jeśli alimenty wynosiły 1000 zł, to różnica między tą sumą a tym, co wypłacał Fundusz Alimentacyjny, będzie już zobowiązaniem, które jest dziedziczone wraz ze spadkiem.
Dziedziczenie długów a zabezpieczenie interesów Polaków
Pamiętaj, że przyjęcie spadku ma uzasadnienie wyłącznie wtedy, gdy masz pewność, że zmarły nie pozostawił po sobie długów. W razie wątpliwości warto porozmawiać z radcą prawnym, który doskonale zna przepisy i przeanalizuje dany przypadek.
