WIBOR – co to jest i jaki ma wpływ na wysokość rat kredytu hipotecznego i innego?
Instytucje finansowe ustalają wartość kredytów i pożyczek na podstawie własnej polityki i narzucanych ograniczeń prawnych, ale głównym wyznacznikiem istotnego oprocentowania jest WIBOR. Najczęściej stosowane w kredytach bankowych jest oprocentowanie zmienne, na które składa się WIBOR oraz marża banku. Co to za parametr, kto go ustala i jakie ma znaczenie dla konsumentów korzystających z finansowania bankowego? Przybliżamy szczegóły dotyczące stawek WIBOR i jego aktualnego zamiennika!
Spis treści
WIBOR – co to znaczy? Rozwinięcie i znaczenie tego skrótu
Termin WIBOR (z ang. Warsaw Interbank Offered Rate) oznacza wskaźnik referencyjny stopy procentowej dla pożyczek zawieranych na polskim rynku międzybankowym. Mowa o wysokości stopy procentowej, z jaką największe banki w Polsce są lub byłyby w stanie udzielić sobie pożyczek wzajemnie i w konkretnym czasie oraz na dany okres.
Na podstawie referencyjnej wysokości oprocentowania na rynku międzybankowym ustala się m.in. wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych i gotówkowych zawieranych między bankami a klientami indywidualnymi oraz firmami. Jest to więc wskaźnik, który istotnie wpływa na rynek finansowy, gospodarkę czy inwestycje. Dla osób, które zaciągają kredyt, wartość WIBOR ma znaczenie ze względu na wpływ na wysokość oprocentowania i tym samym koszt pożyczki.
Instytucje odpowiedzialne za określanie wysokości stawek WIBOR
Wskaźnik ten ustalany jest w ramach tzw. kaskady danych udzielanych przez dziesięć banków uczestniczących w panelu WIBOR. Są to:
- Bank Gospodarstwa Krajowego,
- Citi Handlowy,
- Millennium,
- BNP Paribas,
- Bank Pekao S.A.,
- PKO BP,
- Deutsche Bank,
- mBank,
- ING Bank Śląski,
- Santander Bank Polska.
Proces wyznaczania tego wskaźnika określany jest jako fixing WIBOR. W pierwszym stopniu kaskady pod uwagę bierze się transakcje depozytowe zawierane przez wymienione instytucje. W przypadku braku danych z rynku międzybankowego ma miejsce drugi stopień kaskady. Wówczas uwzględnia się pożyczki między bankami a największymi podmiotami finansowymi spoza panelu. Jeśli i to nie jest możliwe, wykorzystuje się ocenę ekspercką. W jej ramach banki przygotowują algorytmy statystyczne i ekonometryczne z wykorzystaniem informacji dotyczących realiów rynku finansowego. Uzyskana w ten sposób wartość jest przekazywana do GPW Benchmark.
Nad wiarygodnością i transparentnością WIBOR czuwa Komisja Nadzoru Finansowego i administrator wskaźników referencyjnych GPW Benchmark S.A.
Okresy i zastosowanie wskaźnika referencyjnego WIBOR
Aktualne wartości stopy depozytowej dla pożyczek pomiędzy uczestnikami panelu WIBOR zależą od okresu, w jakim banki są w stanie udzielić sobie pożyczki przy danym oprocentowaniu. Na tej podstawie wyróżnia się kilka typowych terminów. Ponadto każdy WIBOR do nich przypisany ma też inne zastosowanie. Przedział czasowy wpływa na wysokość WIBOR – krótki zwykle oznacza niższy WIBOR, przy długim ryzyko związane z udzieleniem pożyczki wzrasta, dlatego również WIBOR rośnie.
WIBOR 1D: TN (tomorrow/next) i ON (overnight)
Stawka ta dotyczy jednego dnia. Ma mniejsze znaczenie dla kredytów, natomiast wykorzystywana jest np. do zarządzania płynnością finansową banków.
WIBOR 1W (SW – spot week)
Ta stawka WIBOR dotyczy pożyczek, które mogłyby być udzielone na jeden tydzień. Stosowana jest jako wskaźnik dla transakcji i umów krótkoterminowych.
WIBOR 1M
Wskaźnik na okres jednego miesiąca bywa punktem odniesienia dla transakcji finansowych o średnim terminie, np. obligacji, umów terminowych czy niektórych kredytów.
WIBOR 3M
WIBOR dla trzymiesięcznego terminu jest jednym z najczęściej stosowanych. Na rynku międzybankowym używa się go jako istotnego wskaźnika kosztu krótkoterminowych zobowiązań. Natomiast z punktu widzenia konsumentów jest najczęściej spotykanym wskaźnikiem referencyjnym stosowanym przy kredytach hipotecznych oraz gotówkowych.
WIBOR 6M
Sześciomiesięczny horyzont czasowy jest punktem odniesienia dla umów, pożyczek i kredytów długoterminowych. Również jest powszechnie stosowany w umowach kredytów hipotecznych i gotówkowych dla osób fizycznych
WIBOR 12M (1Y)
WIBOR 12M czy też 1Y, czyli z rocznym okresem, podobnie jak depozyt półroczny stanowi odniesienie do transakcji długoterminowych.
Co najbardziej wpływa na wskaźnik WIBOR?
Poza danym okresem wyróżnia kilka podstawowych czynników, które oddziałują na stawki WIBOR. Są to głównie:
- Decyzje Narodowego Banku Polski dotyczące wysokości stóp procentowych – zwykle WIBOR podąża za poziomem stóp procentowych. Ponadto poziom WIBORu często zawiera w sobie oczekiwania rynku względem dalszych zmian stóp procentowych.
- Sytuacja na rynku międzybankowym – zapotrzebowanie banków na pożyczki służące finansowaniu krótkoterminowych potrzeb finansowych jest zmienna. Zwykle w przypadku wzrostu popytu również stawka WIBOR rośnie.
- Poziom zaufania na rynku międzybankowym – w czasie kryzysu finansowego może dochodzić do wzrostu stawki WIBOR.
- Warunki na rynku globalnym – wpływają m.in. na popyt, a także niższy poziom zaufania i zwiększone ryzyko na rynku międzybankowym, których przyczyną może być np. kryzys gospodarczy w innym kraju. Niestabilność globalna powoduje obawy polskich banków przed niewypłacalnością kontrahentów.
- Inflacja – jej poziom wpływa na WIBOR pośrednio, ponieważ jednym z mechanizmów jej regulacji jest ustalanie poziomu stóp procentowych przez NBP. Wzrost inflacji zwykle prowadzi do podniesienia stóp procentowych przez Bank Centralny, a to przekłada się na wyższy poziom WIBOR.
- Decyzje instytucji regulacyjnych, które mają wpływ na rynek międzybankowy.
Jak WIBOR działa na oprocentowanie kredytu w banku?
Koszt związany z zaciągnięciem kredytu gotówkowego lub hipotecznego zależny jest przede wszystkim od oprocentowania. To z kolei ustalane jest przez banki z wykorzystaniem WIBOR-u jako wskaźnika referencyjnego. Na oprocentowanie składa się właśnie WIBOR oraz marża banku. Przykładowo, jeśli WIBOR 3M wynosi 5,85 procent, a marża banku oferującego kredyt – 2,5 procent, to oprocentowanie będzie stanowić 8,35 procent.
Zmiany WIBOR wpływają zarówno na atrakcyjność, jak i dostępność produktów bankowych. Niski WIBOR to niższe koszty odsetkowe jak i wyższa zdolność kredytowa. Natomiast wzrost stawki referencyjnej powoduje zwiększenie kosztów odsetkowych a także sprawia, że zdolność kredytowa dla nowych wnioskodawców jest niższa.
Stawki WIBOR a raty kredytu hipotecznego
Jak już wspomnieliśmy, WIBOR to wskaźnik, który nie jest stały. Istotnie wpływa na koszt obsługi kredytu i tym samym wysokość comiesięcznych rat. Jest to widoczne zwłaszcza przy kredytach hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem. Wówczas wysokość poszczególnych rat może znacznie spadać lub rosnąć. Kredyty oparte na WIBOR są więc obarczone dużym ryzykiem dla kredytobiorców i mogą utrudniać planowanie przyszłego budżetu. Wskaźnik ten warto więc śledzić.
Zaciągając kredyt ze zmiennym oprocentowaniem jeszcze przed podpisaniem umowy, warto upewnić się, jaki dokładnie WIBOR jest brany pod uwagę. Przy kredytach hipotecznych najczęściej jest to 3M lub 6M, co oznacza, że oprocentowanie będzie aktualizowane co kwartał lub co pół roku. W kredytach ze stałym oprocentowaniem zmiana WIBOR nie rzutuje na wysokość raty, natomiast nawet w przypadku kredytu z okresowo stałym oprocentowaniem, po określonym czasie w umowie, nastąpi zmiana na oprocentowanie zmienne i wtedy pojawia się już konkretny wskaźnik WIBOR.
W Polsce dominują kredyty hipoteczne ze zmiennym oprocentowaniem. Jednak w ostatnich latach coraz większym zainteresowaniem cieszą się kredyty z okresowo stałym oprocentowaniem.
WIRON zamiast WIBOR – co to oznacza dla przyszłości kredytobiorców?
Alternatywnym wskaźnikiem referencyjnym, który już za kilka lat ma w pełni zastąpić WIBOR, jest WIRON (z ang. Warsaw Interest Rate Overnight). Został on ogłoszony przez Komisję Nadzoru Finansowego we wrześniu 2022 roku. 2023 rok był okresem przejściowym – banki mogły oferować kredyty na podstawie obu wskaźników. Natomiast od roku 2024 nowe oferty kredytowe muszą już opierać się na stawce WIRON-u, jednak wcześniej udzielone pożyczki nadal mogą funkcjonować w oparciu o WIBOR. Wraz z końcem 2027 roku wszystkie aktywne umowy mają mieć zamieniony wskaźnik WIBOR na WIRON.
Jaka jest różnica między tymi terminami? Otóż nowym wskaźnikiem referencyjnym będzie WIRON 1M Stopa Składana. W związku z tym harmonogram będzie aktualizowany co miesiąc. Jak było wspomniane, w przypadku ustalania aktualnie obowiązującego WIBOR-u pod uwagę bierze się głównie transakcje międzybankowe dla różnych horyzontów czasowych, a także szacunków zmian na rynku w przyszłości. Wyliczenia mogą więc różnić się w zależności od deklaracji i analiz banków. Natomiast WIRON odzwierciedla faktyczny koszt związany z pozyskaniem kapitału w transakcjach nie tylko z udziałem banków, ale także innych przedsiębiorstw. Ponadto bazuje on na transakcjach historycznych, a nie prognozach. Celem takiej zmiany jest m.in. dostosowanie wskaźników do zmian zachodzących na rynkach europejskich, a także zwiększenie przejrzystości i stabilizacji rynku finansowego.
Czy klient odczuje zmianę kluczowego wskaźnika na rynku finansowym?
Dokładne informacje dotyczące zmian ze względu na wprowadzenie WIRON-u dla osób, które mają kredyty udzielane na podstawie WIBOR, nie są jeszcze znane. Prawdopodobnie jednak nie będą one wymagały podjęcia czynności ze strony kredytobiorców, ponieważ mają zostać wprowadzone automatycznie na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów lub warunków umów kredytowych. Zakłada się też, że nie będą miały one wpływu na wysokość oprocentowania aktualnie spłacanych kredytów, co ma zapewnić tzw. spread korygujący. Zakłada się, że w dłuższej perspektywie WIRON ma przynieść korzyści dla konsumentów. Czy tak się stanie, pokaże rozwój sytuacji na rynku finansowym.
Tymoteusz Rządkowski
Ekspert Finansowy NOTUS
