Nowy wskaźnik POLSTR – co oznacza ta zmiana dla kredytów?
W okresie wysokiej inflacji, a zwłaszcza w lutym 2023 roku, gdy przekraczała nawet 18%, kredytobiorcy w Polsce zmagali się z wysokimi ratami. Aby zatrzymać wzrost cen, podnoszono stopy procentowe, co przekładało się na wzrost wskaźnika referencyjnego WIBOR. To na nim opierają się kredyty hipoteczne, dlatego działania te musiały skutkować podwyżkami rat. Aby zapobiec dalszemu pogłębianiu się tej sytuacji, konieczna była zmiana wskaźnika referencyjnego. Na rynku były już dostępne zobowiązania oparte na WIRON-ie. – nie oznacza to jednak końca planowanych zmian. Wiemy już, że WIBOR zostanie zastąpiony przez POLSTR. Co to oznacza dla kredytobiorców?
Spis treści
Dlaczego potrzebny jest wskaźnik referencyjny?
Zanim bliżej przyjrzymy się POLSTR, ustalmy, jakie zastosowanie ma wskaźnik referencyjny. Jeśli masz kredyt z oprocentowaniem zmiennym, to składa się na nie marża (zazwyczaj stała w całym okresie kredytowania) i wskaźnik referencyjny (zmienny). Wzrost lub spadek tego wskaźnika przekłada się na wysokość raty zobowiązania. Dotąd wskaźnikiem był obowiązujący od ponad 30 lat WIBOR. W ostatnich latach pojawił się również WIRON, który ostatecznie zniknął w grudniu 2024 roku. Z obecnych ustaleń wynika, że następcą WIBOR-u ma być POLSTR.
POLSTR – na czym polega i jak jest ustalany?
Decyzja o wprowadzeniu docelowego wskaźnika POLSTR (Polish Short Term Rate), znanego wcześniej jako WIRF, zapadła podczas posiedzeń Komitetu Sterującego Narodowej Grupy Roboczej (KS NGR) w listopadzie i grudniu 2024 roku. Wcześniej ten sam komitet wybrał WIRON, jednak ostatecznie z niego zrezygnowano. POLSTR bazuje na rzeczywistych transakcjach i wyliczany jest na podstawie jednodniowych depozytów międzybankowych. W odróżnieniu od WIBOR opiera się na danych historycznych, a nie deklaracjach banków, dlatego może lepiej odzwierciedlać warunki rynkowe.
WIBOR i POLSTR – na czym polegają różnice?
WIBOR to wskaźnik, który pokazuje, według jakiego oprocentowania banki są w stanie udzielić sobie pożyczek na określony termin, np. 3 lub 6 miesięcy. Tak powstają wskaźniki 3M i 6M, na których najczęściej bazują kredyty hipoteczne. Dzięki nim wiesz, ile wyniesie oprocentowanie w najbliższych okresach odsetkowych – a to oznacza, że rata będzie przewidywalna przez okres kilku miesięcy.
W przypadku POLSTR brane są pod uwagę rzeczywiste transakcje, a nie deklaracje banków. Końcowy koszt kredytu poznasz dopiero w trakcie trwania okresu odsetkowego albo nawet dopiero po jego zakończeniu.
Dlaczego zrezygnowano ze wskaźnika WIRON?
Jak wspomnieliśmy, do niedawna na polskim rynku były dostępne kredyty hipoteczne bazujące na WIRON-ie. Ten wskaźnik również bazuje na danych historycznych, ale okazał się nieadekwatny do potrzeb rynku. Jednym z problemów jest jego wysoka zmienność mimo stabilnych stóp procentowych i jasnych celów polityki monetarnej. To przekłada się na wyższe marże zobowiązań, czyli większe raty.
Co zmiana WIBOR na wskaźnik POLSTR oznacza dla kredytobiorców?
Reforma wskaźników referencyjnych będzie mieć konsekwencje dla kredytobiorców. Jedną z nich jest brak przewidywalności raty – w przypadku WIBOR-u 3M lub 6M jej wysokość była jasna na okres odpowiednio 3 lub 6 miesięcy. Przy POLSTR stopa będzie wyliczana z przeszłych stawek jednodniowych, a banki zdecydują, z jakiej skorzystają metody kalkulacji. Nie będziesz znać wysokości raty z wyprzedzeniem.
Spłacasz zobowiązanie oparte na wskaźniku WIBOR? Do umów kredytowych ma po zmianach automatycznie trafić POLSTR 1M Stopa Składana, czyli średnia miesięczna wartość składnika, co oznacza aktualizację co miesiąc. Czy raty zobowiązań wzrosną w wyniku tej zmiany? Istnieje taka obawa, co może wynikać z wyższych marż niż w przypadku WIBOR-u. Jak twierdzi Marcin Zieliński, prezes i główny ekonomista Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR) POLSTR będzie oznaczać dla banków dodatkowe koszty, które mogą sobie rekompensować wyższą marżą.
Od kiedy POLSTR ma obowiązywać w umowach kredytowych?
Zgodnie z opublikowaną przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) Mapą Drogową w grudniu 2025 roku ma dojść do pierwszej emisji obligacji opartych na POLSTR. Proces wygaszania WIBOR-u zakończy się 31 grudnia 2027 roku, a od 1 stycznia 2028 roku ma być już całkowicie zastąpiony. W międzyczasie kredytobiorcy w dalszym ciągu będą spłacać zobowiązania oparte na WIBOR-ze, WIRON-ie i POLSTR.
W 2027 roku ma nastąpić publikacja rozporządzenia Ministerstwa Finansów, które określi czas na dostosowanie się do regulacji.
Jak się przygotować na wprowadzenie wskaźnika POLSTR?
Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jak zmienią się raty kredytów po zmianie wskaźnika. Natomiast mamy za sobą już kilka obniżek stóp procentowych, które przełożyły się na obniżenie kosztów kredytowania. Spodziewane są kolejne, dlatego w najbliższym czasie warto rozważyć zaciągnięcie kredytu hipotecznego ze stałym oprocentowaniem. Dzięki temu kolejne zmiany wskaźnika referencyjnego nie będą mieć wpływu na ratę zobowiązania, ale z drugiej strony nie skorzystasz na ewentualnych obniżkach. To jednak dobre rozwiązanie, jeśli zależy Ci na stabilności i pewności co do przyszłych obciążeń finansowych. Możesz mieć stałe oprocentowanie przez 5-10 lat, a po tym czasie ocenić, co najbardziej opłaca się na ten moment.
Czy Polacy już teraz decydują się głównie na stałe oprocentowanie? Jest dokładnie przeciwnie. Z raportu AMRON-SARFiN wynika, że udział kredytów z takim oprocentowaniem maleje. W kolejnych kwartałach było to odpowiednio:
- IV kwartał 2024 roku – 88,03% stałe oprocentowanie i 11,97% zmienne.
- I kwartał 2025 roku – 79,88% stałe oprocentowanie i 20,12% zmienne.
- II kwartał 2025 roku – 75,72% stałe oprocentowanie i 24,28% zmienne.
Jednak sytuacja w ostatnich kwartałach sprzyjała wybieraniu zmiennego oprocentowania. Cykl obniżek stóp procentowych rozpoczął się na wiosnę i spodziewana jest kontynuacja. Analitycy mBank Research prognozują kolejne spadki stóp, ale po nich, przy niskiej inflacji, dojdzie do nawet kilku podwyżek. To oczywiście tylko prognozy, ale pokazują, że wkrótce może nadejść idealny moment na wybór stałego oprocentowania.
Kontrowersje związane ze wskaźnikiem POLSTR
W październikowym wydaniu „Przeglądu Prawa Handlowego” pojawiła się opinia na temat zmiany wskaźnika WIBOR na POLSTR. Publikację przygotowali dr hab. Lesław Góral (członek Doradczego Komitetu Naukowego działającego przy Rzeczniku Finansowym) i Tobiasz Nowakowski (doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych). Autorzy uważają, że reforma może być zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny i mieć konsekwencje w postaci korzystnych dla kredytobiorców orzeczeń polskich sądów i Trybunału Sprawiedliwości.
Przyczyny takich konsekwencji dopatrują się w zastosowaniu współczynnika korygującego, co oznacza ingerencję w umowę między stronami na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Finansów. Reforma wskaźnika opiera się na art. 23c unijnego rozporządzenia 2016/1011/UE (tzw. rozporządzenie BMR). Jednak ten art. nie określa zasad zamiany wskaźnika – wszystko musi być przeprowadzone zgodnie z krajowym porządkiem prawnym. Autorzy mają również inne zarzuty. Czas pokaże, na jakich zasadach ostatecznie zostaną wdrożone zmiany.
Źródła:
Autor
Rafał Soboń
Ekspert Finansowy
Skorzystaj teraz z bezpłatnej pomocy eksperta finansowego, zdalnie lub w oddziale
