Kredyty hipoteczne

Czym jest stopa referencyjna NBP i na co wpływa?

Agnieszka Gackowska

Ekspert Finansowy

5 min czytania

Opublikowane: 10 lipca 2025

Jednym z czynników wpływających na wysokość rat kredytu jest stopa referencyjna. Szczególnie głośno zaczęło się o niej robić w ostatnich latach, kiedy to seria podwyżek stóp procentowych doprowadziła do znacznego wzrostu rat kredytów. Z czego to wynika? Czym właściwie jest stopa referencyjna i od czego zależy?

Co to jest stopa referencyjna?

Stopa referencyjna jest jedną z najważniejszych stóp procentowych. To wskaźnik ustalany przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP), czyli organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego (NBP). RPP odpowiada za to od 6 lutego 1998 r. Zmiana wysokości stopy referencyjnej przekłada się na wzrost lub obniżkę rat kredytowych. Stopa referencyjna określa minimalną cenę, według której bank centralny przeprowadza operacje na rynku międzybankowym. Chodzi przede wszystkim o pożyczki udzielane innym bankom. Ta stopa wskazuje na najniższe oprocentowanie takiego zobowiązania. 

Poprzez takie operacje bank centralny reguluje ilość pieniądza na rynku. Poniższa tabela prezentuje wysokość tej i innych stóp:

Ostatnia zmiana stopy referencyjnej miała miejsce 8 maja 2025 roku – po raz pierwszy od 19 miesięcy (stan na czerwiec 2025). Co ciekawe, w 1998 roku ta stopa wynosiła ponad 20%, a najwięcej w lutym – 24%. Najwyższy poziom w ostatnich latach osiągnęła we wrześniu 2022 roku i było to 6,75%. 

Od czego zależy wysokość stopy referencyjnej?

Jak wspomnieliśmy, wysokość tej stopy jest ustalana przez RPP, ale na podejmowane decyzje wpływa wiele czynników. Eksperci analizują wskaźniki ekonomiczne i czynniki gospodarcze. Reagują m.in. na wysokość wskaźnika inflacji. Kiedy rośnie, podwyższają wysokość stopy referencyjnej, co przekłada się na spowolnienie gospodarki i spadek dynamiki wzrostu cen.

Wysokość stopy referencyjnej jest ustalana na podstawie takich danych jak:

• Sytuacja gospodarki krajowej – kiedy jest zła, RPP decyduje o obniżeniu stopy referencyjnej, aby ożywić inwestycje i prowadzić do wzrostu gospodarczego. Gdy kondycja gospodarki wygląda dobrze, RPP może nieco podwyższyć stopę, aby gospodarka za bardzo się nie rozpędziła.
• Poziom inflacji – stopy rosną, kiedy inflacja jest wysoka, a maleją, kiedy wskaźnik przyjmuje coraz niższą wartość (powinien zbliżać się do celu inflacyjnego, który w Polsce wynosi 2,5%).
• Sytuacja na rynku międzybankowym – RPP bierze pod uwagę, ile kosztuje pozyskiwanie kapitału przez banki komercyjne.
• Decyzje podejmowane przez banki zagraniczne – mają wpływ na siłę nabywczą złotego.
• Tendencja na rynku pracy – jeśli stopa bezrobocia jest wysoka, RPP może zdecydować o obniżce stóp, aby zainteresować aktywnością zawodową.

Decyzje o zmianach wynikają z konieczności zapewnienia na rynku stabilności finansowej. 

Stopa referencyjna NBP a poziom inflacji

RPP ma dążyć do stabilizacji cen, ale jednocześnie podejmować takie działania, aby utrzymać zrównoważony wzrost gospodarczy. Długoterminowo wskaźnik inflacji powinien się utrzymywać na poziomie od 1,5% do 3,5%. Kiedy jest zbyt wysoki, dochodzi do podwyżek stopy referencyjnej. To przekłada się na podwyższenie kosztów korzystania z zewnętrznego finansowania, czyli kredytowanie staje się droższe. W takiej sytuacji maleją inwestycje firm i osób prywatnych. Więcej środków trafia na lokaty i konta oszczędnościowe, których oprocentowanie również rośnie. 

Reasumując, podwyższenie stopy referencyjnej oznacza, że:

• raty Twoich kredytów będą wyższe,
• spadnie popyt,
• na rynku będzie realizowanych mniej inwestycji,
• lokaty i konta oszczędnościowe będą przynosić wyższy przychód.

Przy niskiej i spadającej inflacji RPP obniża stopy, co powoduje, że trzymanie środków na lokatach jest mniej opłacalne. Taki stan zachęca do inwestowania. W takiej sytuacji tanieją też kredyty. 

Wpływ zmiany stopy referencyjnej na wysokość inflacji potwierdzają dane historyczne:

Uwaga: CPI, czyli Consumer Price Index, to wskaźnik cen konsumpcyjnych odczuwanych przez konsumentów. Jego wysokość jest ustalana na podstawie określonego koszyka dóbr, które zaspokajają potrzeby przeciętnego gospodarstwa domowego. 

Dlaczego stopa referencyjna wpływa na wysokość rat kredytów?

Wybierając ofertę kredytu, prawdopodobnie zwracasz uwagę na wysokość wskaźnika RRSO, który ułatwia wybór najtańszego zobowiązania. Być może patrzysz również na koszty dodatkowe, wymagania stawiane przez bank czy całkowitą kwotę do spłaty. Nie każdy zdaje sobie sprawę, gdzie w tym wszystkim ma swoje miejsce stopa referencyjna.

Spłacasz kredyt hipoteczny z oprocentowaniem zmiennym? Z pewnością w ostatnich latach nie raz doszło do aktualizacji Twojego harmonogramu spłaty rat – zmieniła się ich kwota. Dlaczego? Otóż wysokość oprocentowania jest równa:

Oprocentowanie = marża bank + stawka WIBOR

Może to być stawka WIBOR 3M lub WIBOR 6M. Jeśli prześledzisz historyczne wykresy wysokości stopy referencyjnej i WIBORu, to zauważysz, że kształtują się one niemal identycznie. Dlatego, kiedy rośnie stopa referencyjna, jednocześnie większy jest WIBOR, co przekłada się na wyższe oprocentowanie zobowiązań. Jego podwyżka oznacza, że będziesz płacić wyższe raty.

Uwaga: dotyczy to kredytów hipotecznych oprocentowanych według zmiennej stopy.  Zatem możesz zakładać, że jeśli RPP zdecyduje się na podwyższenie stóp procentowych, wzrosną WIBOR i Twoje raty. 

Po jakim czasie od zmiany stopy referencyjnej wzrośnie rata?

Wysokość stopy referencyjnej NBP wpływa na wskaźnik WIBOR, a ten na oprocentowanie kredytów. Jednak nie jest tak, że od razu zmieni się Twoja kolejna rata. Wszystko zależy od tego, na jakim konkretnie wskaźniku opiera się umowa kredytowa. Jeśli jest to:

• WIBOR 3M – aktualizacja stawki następuje co 3 miesiące,
• WIBOR 6M – zmiana dokonywana jest co 6 miesięcy.

W zależności od wskaźnika WIBOR wpłynie to na Twoją ratę po 3 lub 6 miesiącach. 

Czy warto wybrać kredyt z oprocentowaniem stałym, aby rata była niezależna od stopy referencyjnej?

Wybór zobowiązania z oprocentowaniem stałym to dobre rozwiązanie, jeśli zależy Ci na stabilności, ale niekoniecznie musi to być najbardziej opłacalne. Wszystko zależy od tego, w jakim momencie zawierana była Twoja umowa. Oprocentowanie stałe obowiązuje przez określony czas – zazwyczaj 5 lat. Po nim masz wybór. Może być zmienne, ale może również stałe, przy czym zostanie ono ustalone ponownie, bazując na aktualnych wskaźnikach. 

Idealnie, jeśli wybierzesz oprocentowanie stałe w momencie, kiedy jest ono niskie. Przy czym nie jesteś w stanie przewidzieć, jakie będzie po okresie jego obowiązywania. Kredytobiorcy, którym okres stałego oprocentowania kończy się właśnie teraz, narzekają na wzrost raty. Obecnie stopa referencyjna jest nadal wysoka. 

Dane z raportu AMRON-SARFiN z I kwartału 2025 roku pokazują, że około 80% udzielonych w tym okresie kredytów ma stałe oprocentowanie. Tymczasem zanosi się, że najbliższe miesiące mogą przynieść obniżki stóp procentowych. Czy jednak do tego dojdzie, to dopiero pokaże najbliższy czas.

Jak widzisz, decyzja o wyborze oprocentowania nie jest wcale łatwa. Konsultacja z Ekspertem Finansowym pomoże Ci ją podjąć z uwzględnieniem Twojej indywidualnej sytuacji finansowej i obecnych prognoz ekonomicznych.

Źródła: Podstawowe stopy procentowe NBP